Kadıköy Klinik Psikolog/Psikoterapist

Narsisizm Nedir?

Narsisizm, bireyin kendine yönelik sevgi ve hayranlık beslemesiyle karakterize edilen bir kavramdır. Ancak bu kavramın sağlıklı bir boyutu olduğu gibi, aşırıya kaçtığında psikopatolojiye dönüşen bir yönü de bulunmaktadır. Narsistik kişilik özellikleri, belirli bir düzeyde bireyin özgüvenini ve başarısını desteklerken, patolojik narsisizm kişilerarası ilişkilerde ciddi sorunlara yol açabilir. Bu yazıda, narsistik kişiliğin sağlıklı ve patolojik yönleri incelenecek ve Otto Kernberg’in bu konudaki görüşlerine yer verilecektir.

Sağlıklı Narsisizm

Sağlıklı narsisizm, bireyin kendisini değerli görmesi ve olumlu bir benlik imajına sahip olmasıyla ilgilidir. Bu tür narsisizm, kişinin hedeflerine ulaşmasını teşvik eden, başkalarıyla sağlıklı sınırlar kurmasını sağlayan ve özgüvenini destekleyen bir mekanizmadır (Ronningstam, 2016). Freud’a göre, narsisizm gelişimsel bir süreç olup, bireyin benlik bütünlüğünü korumasına yardımcı olur (Freud, 1914/2010). Sağlıklı narsistik özellikler, kişinin kendine güvenmesini sağlarken, aynı zamanda başkalarının sınırlarına saygı göstermeyi de içerir.

Sağlıklı narsisizmin özellikler şunlardır:

• Özgüvenin dengeli olması: Kişi kendini değerli görür, ancak başkalarına üstünlük taslamaz.
• Eleştiriye açık olma: Yapıcı eleştirileri kişisel bir saldırı olarak algılamadan değerlendirebilir.
• Empati yeteneği: Başkalarının duygularını anlayabilir ve onlara karşı duyarlıdır.
• İçsel motivasyon: Kendi değerini dış onaylara bağımlı olmadan belirleyebilir.
• Başarıya yönelik sağlıklı hırs: Kendi yeteneklerine güvenerek hedeflerine ulaşmaya çalışır.
• Başkalarına saygı: Sosyal ilişkilerinde sınırları koruyarak, başkalarının görüşlerine ve haklarına saygı gösterir.
• Duygusal dayanıklılık: Hayal kırıklıkları karşısında yılmadan devam edebilir ve stresle başa çıkabilir.

Bu tür bir gelişim süreci, kişinin özsaygısını dengeli bir şekilde oluşturmasını sağlar. Aynı zamanda, bu bireyler eleştirileri yapıcı bir şekilde değerlendirme ve empati kurma yeteneğine de sahiptir.

Patolojik Narsisizm ve Narsistik Kişilik Bozukluğu

Patolojik narsisizm, aşırı benlik yüceltilmesi, empati eksikliği ve kişilerarası ilişkilerde manipülatif davranışlarla karakterize edilir. Narsistik Kişilik Bozukluğu (NKB), Amerikan Psikiyatri Birliği’nin (APA) Tanı ve İstatistik El Kitabı’nda (DSM-5) şu kriterlerle tanımlanmaktadır: büyüklenmeci bir benlik duygusu, hayranlık ihtiyacı ve empati eksikliği (APA, 2013). Bu bireyler, eleştiriyi tolere etmekte zorlanır ve başkalarına üstün gelme eğiliminde olabilirler.

Patolojik narsisizmin temel belirtileri arasında aşağıdaki davranış örüntüleri yer alır:

• Kendini aşırı derecede önemli görme ve abartılmış başarı hikâyeleri anlatma
• Sürekli ilgi ve onay bekleme
• Başkalarını küçümseme ve değersiz görme
• Empati yoksunluğu ve başkalarının duygularını dikkate almama
• Kendi çıkarları için başkalarını manipüle etme
• Eleştiriye karşı aşırı hassasiyet ve saldırgan tepkiler

Narsisizm Tarihi

Otto Kernberg’e (1975) göre, patolojik narsisizm erken çocukluk dönemindeki gelişimsel aksaklıklardan kaynaklanmaktadır. Kernberg, narsistik bireylerin içsel boşluk ve kırılgan benlik algısı nedeniyle dışarıdan sürekli onay beklediklerini ve bu onay gelmediğinde yoğun öfke ve kırılganlık yaşadıklarını belirtir. Ona göre, narsistik bireyler, kendi değersizlik duygularını bastırmak için büyüklenmeci bir benlik geliştirmişlerdir (Kernberg, 1975). Bu bireylerde idealize ve değersizleştirme mekanizmaları oldukça belirgindir; birini önce aşırı derecede yücelten bu kişiler, daha sonra aynı kişiyi tamamen değersizleştirebilirler.Ona göre, patolojik narsistik bireyler, idealize ettikleri benlik imajlarını korumak için savunma mekanizmalarına sıkça başvururlar. Bu bireyler, başkalarını aşırı idealize edebilir ya da tamamen değersizleştirebilir.

Patolojik narsisizmin temelinde çocukluk döneminde yeterli duygusal beslenmenin sağlanmaması ve ebeveynlerle sağlıklı bir bağlanma ilişkisinin kurulamaması olduğunu öne sürer (Kernberg, 1975). Özellikle aşırı eleştirel veya aşırı idealize edici ebeveynlere sahip bireylerde narsistik kişilik yapılanmasının daha sık görüldüğünü belirtmektedir.

Ayrıca, Kernberg narsistik bireylerin ilişkilerinde süreklilik sağlayamadığını ve derinlikli bağlar kuramadığını ifade eder. Bu kişiler, ilişkilerini kendi ihtiyaçları doğrultusunda yönlendirme eğiliminde olup, partnerleri veya arkadaşlarını sadece kendilerine hizmet eden birer nesne olarak görebilirler. Narsistik bireyler, yalnızlığa karşı büyük bir korku duysalar da gerçek anlamda duygusal bağlar kurmakta zorlanırlar.

Kısaca Narsisizm

Narsisizm, bireyin psikolojik gelişimi açısından önemli bir bileşendir. Sağlıklı narsisizm, bireyin kendine güven duymasını ve başarılı olmasını desteklerken, patolojik narsisizm kişilerarası ilişkilerde ciddi sorunlara yol açabilir. Otto Kernberg’in teorileri, narsistik kişilik bozukluğunun gelişimsel temellerini anlamamıza yardımcı olmaktadır. Bu nedenle, narsistik kişilik özelliklerinin hangi noktada sağlıklı bir yapıdan patolojik bir duruma evrildiğini anlamak, bireylerin bu konuda daha bilinçli olmalarını sağlayacaktır. Patolojik narsisizmin birey ve çevresi üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için psikoterapi önemli bir tedavi yöntemidir.

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
• Freud, S. (2010). On narcissism: An introduction. Standard Edition (Vol. 14, pp. 67-102). W.W. Norton & Company. (Original work published 1914)
• Kernberg, O. (1975). Borderline conditions and pathological narcissism. Jason Aronson.
• Ronningstam, E. (2016). Narcissistic personality disorder: A clinical perspective. American Psychiatric Publishing.

Diğer yazılarımız için tıklayın!