Kadıköy Klinik Psikolog/Psikoterapist

Şizoid Kişilik Bozukluğu

Psikodinamik teori, bireyin erken çocukluk deneyimlerinin ve bilinçdışı süreçlerinin kişilik gelişimi üzerindeki etkilerini vurgular (Freud, 1923/1961). Şizoid Kişilik Bozukluğu (ŞKB), özellikle erken dönem bağlanma travmaları, ebeveyn-soğukluğu ve bilinçdışı savunma mekanizmalarıyla ilişkilendirilir (Kernberg, 1984).

1. Erken Çocukluk ve Bağlanma Problemleri

Psikodinamik kurama göre, ŞKB’nin gelişimi genellikle erken çocukluk dönemindeki bağlanma travmalarıyla ilişkilidir (Bowlby, 1969). Bebeklik döneminde yeterince sıcak, tutarlı ve duyarlı bakım almadığı düşünülen bireyler, başkalarına güvenmekte zorlanabilir ve iç dünyalarına çekilmeyi bilinçdışı bir savunma mekanizması olarak kullanabilirler (Fonagy & Target, 1996). Şizoid bireylerin dış dünyaya karşı ilgisiz görünmeleri, aslında erken dönem reddedilme deneyimlerine karşı geliştirilmiş bir öz-koruma mekanizmasıdır (Guntrip, 1968).

2. Savunma Mekanizmaları ve İçe Dönüklük

Psikodinamik teoriye göre, şizoid bireyler bölme (splitting), yalıtma (isolation) ve fanteziye kaçış (schizoid withdrawal) gibi savunma mekanizmaları kullanarak duygusal mesafelerini korurlar (Klein, 1946; Winnicott, 1965). Özellikle Guntrip (1968), şizoid bireylerin bilinçdışı düzeyde “fantezi dünyasında yaşama” eğiliminde olduklarını ve bu durumun sosyal ilişkilerden kaçınmalarına yol açtığını öne sürmüştür.

3. Nesne İlişkileri Kuramı ve ŞKB

Nesne İlişkileri Kuramı, bireyin erken dönem ilişkilerinin benlik algısını nasıl şekillendirdiğini açıklar (Fairbairn, 1952). Şizoid bireyler için bu erken dönem nesne ilişkileri genellikle soğuk, mesafeli veya reddedici bir ebeveyn figürüyle ilişkilendirilir. Bu bağlamda, çocuklukta yaşanan duygusal ihmalin, bireyin ilerleyen yaşlarında ilişkilerden kaçınmasına ve bağımsızlık arayışına yönelmesine yol açtığı düşünülmektedir (Kernberg, 1984).

Şizoid Kişiliğin Temel Dinamikleri

Guntrip, şizoid bireylerin dış dünyadan çekilme (withdrawal), iç dünyada yoğun bir fantezi hayatı sürdürme ve ilişkilerde duygusal mesafe koyma eğiliminde olduklarını belirtmiştir. Onun teorisine göre, bu bireylerin erken çocukluk döneminde yaşadığı duygusal ihmal ve soğuk ebeveyn tutumu nedeniyle, başkalarıyla yakın ilişkiler kurmak tehlikeli ve acı verici olarak algılanır (Guntrip, 1968).

1. Dış Dünyadan Çekilme (Withdrawal)

Guntrip, şizoid bireylerin dış dünyaya karşı derin bir ilgisizlik değil, bilinçdışı bir korunma çabası içinde olduklarını öne sürer. Bu bireyler genellikle:

• Sosyal ilişkilerden kaçınır veya minimal düzeyde tutarlar.
• Zihinsel dünyalarına çekilerek bir tür “içsel kale” inşa ederler.
• Yalnız kalmayı tercih etmelerine rağmen, aslında derin bir bağlantı arzusu taşırlar.

Bu çekilme, erken çocuklukta yaşanan reddedilme, eleştirilme veya duygusal soğukluk deneyimlerine karşı geliştirilen bir savunma mekanizmasıdır. Guntrip, bu bireylerin iç dünyalarının sanıldığından daha zengin ve duygusal olarak karmaşık olduğunu vurgulamıştır.

2. İki Benlik Yapısı: Dışsal (False Self) ve İçsel (True Self)

Guntrip, şizoid bireylerin dış dünyaya uyum sağlamak için geliştirdikleri sahte bir benlik (False Self) ile iç dünyalarında var olan ancak dışarıya yansıtamadıkları gerçek benlikleri (True Self) arasında bir bölünme yaşadıklarını ifade eder.

• Sahte Benlik (False Self): Sosyal dünyada hayatta kalmak için geliştirilmiş, ancak duygusal olarak içi boş bir benliktir. Bu nedenle şizoid bireyler yüzeyde normal, hatta zaman zaman işlevsel görünebilirler, ancak içlerinde izole hissederler.
• Gerçek Benlik (True Self): Bu benlik, genellikle derin bir yalnızlık içinde saklanmıştır ve yalnızca tamamen güvenilen kişilerle paylaşılabilir.

Bu ayrışma, bireyin hayatı boyunca kendini ifade etmede zorlanmasına, ilişkilerde yüzeysel bir katılım sergilemesine ve duygusal olarak kopuk hissetmesine neden olur (Guntrip, 1968).

3. Şizoid Fantezi Dünyası ve İçsel Yaşam

Guntrip’e göre, şizoid bireyler çoğunlukla kendi iç dünyalarında yaşamayı tercih ederler. Bu iç dünya, onların duygusal ihtiyaçlarını karşılayan zengin bir fantezi hayatı ile doludur. Ancak bu fantezi dünyası, aynı zamanda dış dünya ile anlamlı bağlar kurmayı daha da zorlaştırır.

• İçsel dünya, bir güvenli alan olarak işlev görür.
• Gerçek ilişkilerin yarattığı potansiyel duygusal tehlikelerden kaçınmayı sağlar.
• Fantezi dünyası, kişinin gerçek bağlar kuramaması nedeniyle kronik yalnızlık hissini pekiştirir.

Guntrip, bu durumun paradoksal olduğunu belirtir: Şizoid bireyler hem yalnız kalmak isterler hem de derin bir bağ kurma arzusu taşırlar, ancak ilişkilerde zarar görme korkusu nedeniyle içlerine kapanırlar.

4. Şizoid Depresyon ve Varoluşsal Boşluk Hissi

Şizoid bireyler dış dünyaya ilgisiz gibi görünseler de, Guntrip onların aslında derin bir varoluşsal boşluk ve kopukluk hissi yaşadığını ifade etmiştir. Bu bireylerde sıklıkla:

• Duygusal olarak hissizleşme (emotional numbness),
• İçsel yalnızlık ve boşluk duygusu,
• Varoluşsal bir anlamsızlık hissi,
• Zaman zaman yoğun ama kısa süreli depresyon nöbetleri görülür.

Bu durum, özellikle bir şizoid bireyin iç dünyasında güvenilir bir bağlanma figürü olmadığı zaman daha belirgin hale gelir (Guntrip, 1968).

Guntrip’in çalışmaları, şizoid kişiliğin yüzeydeki soğuk ve kopuk görünümünün aslında derin bir içsel yalnızlık ve korunma ihtiyacından kaynaklandığını göstermektedir. Şizoid bireyler yalnızlığı seçmiş gibi görünseler de, bilinçdışında bağ kurma arzusu taşırlar; ancak bu bağlar, geçmişteki duygusal travmalar nedeniyle onlar için tehlikeli hale gelmiştir.

Bu nedenle, şizoid bireylerle çalışırken duygusal baskı yapmadan, ancak onları içsel dünyalarından yavaşça çıkaracak bir güvenli alan yaratmak en etkili terapötik yaklaşımlardan biridir.

Şizoid kişilik bozukluğu, bireyin duygusal bağ kurma yetisini etkileyen ve sosyal izolasyona neden olabilen karmaşık bir durumdur. Psikodinamik bakış açısıyla, bu durumun altında yatan derin duygusal çatışmalar ve bilinçdışı dinamikler ele alınarak etkili çözümler geliştirilebilir. Eğer siz de bu konuda profesyonel destek almak istiyorsanız, Psk. Büşra Kordağ ile iletişime geçebilir ve klinik konumuna buradan ulaşabilirsiniz. Unutmayın, her adım iyileşmeye doğru bir yolculuktur.

Kaynakça

• Guntrip, H. (1968). Schizoid phenomena, object relations and the self. Karnac Books.
• Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.
• Fairbairn, W. R. D. (1952). Psychoanalytic studies of the personality. Routledge.
• Klein, M. (1946). Notes on some schizoid mechanisms. International Journal of Psycho-Analysis, 27, 99-110.
• Winnicott, D. W. (1965). The maturational processes and the facilitating environment. International Universities Press.
• Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: Vol. 1. Attachment. Basic Books.
• Kernberg, O. F. (1984). Severe personality disorders: Psychotherapeutic strategies. Yale University Press.